İmparatorluktan Ulus Devlete Geçiş

Sponsorlu Bağlantılar

Osmanlı yönetici elitinin”nasıl kurtulacağız?”sorusuna yanıt ararken çalkalanıp batması ve ardından yeni devletin yaratılması çabaları yeni formüllerin ve yeni çözüm arayışlarının saptanmasına ve bunların siyasal yapı değişimlerinde uygulanmasına yöneldi.
Türkiye Cumhuriyeti, bir açıdan, yeni bir formülün somut görüntüsü olarak belirdi. Gerçekten, başlangıcında tam belirgin olmazsa da ulusal kurtuluş savaşı, salt dünya savaşı çöküntüsünde ülkeyi bölüşen yabancıların püskürtülmesini değil, ardından, yeni bir siyasal yapının nitelikleri içinde yeni bir siyasal yapı değişimini de oluşturmaya, gerçekleştirmeye yönelikti.
Yeni siyasal yapının biçimlenmesinde siyasal iktidar-din ilişkilerinin de çağdaş sistem gereklerine uygunluğu belirli bir süreç sonunda yasal alanda adım adım sağlandı. Laiklik kuralı, yeni siyasal biçimlenme ve bu biçimlenmenin amaçları çerçevesinde bir bütünün parçası, o bütünü tümleyici bir öğe olarak düşünülmüştü.

Dinsel etkenlerin baskın nitelikte bulunduğu, siyasal iktidarın hiç değilse kuramsal olarak dinsel nitelikte bulunduğu bir toplumda, alışılagelmiş düzene çok yabancı laik düzenin gerçekleştirilmesi, kuşkusuz kolay değildi. Salt laiklik kuralı değil, siyasal yeniliğin tüm öğeleri de, Osmanlı’nın siyasal yapısının dışında ve ona yabancıydı. Bu açıdandır ki, siyasal yenileşme ve biçimlenmenin belirli bir süreç içinde, aşama aşama oluşturulmasına çalışıldı. Oluşum sürecini ise, toplumsal değişimlerin doğal sonucu olan, yeni sorunların ve yorumların doğması, yeni düzenlemelere gereksinme duyulması izlemiştir. Bu köklü değişimi öncelikle siyasal ve yasal yapıdaki değişim ve gelişim aşamaları biçiminde başlamıştır.
Osmanlı’yı nasıl kurtaracağız sorusuna verilen yanıtlar içinde, yeni Türkiye’nin kurulmasında en etkili olanı Türkçülük akımı olmuştur. Gerçekten Osmanlı siyasal iktidar yapısında, bir soyun yönetiminde değişik milletlerin oluşturduğu kabul edilen reayanın birleştirici öğesi, aynı ümmetten olmak, aynı soyun yönetiminde bulunmaktan öteye gitmiyordu. Hıristiyan azınlıkların uluslaşması olgusunun tersine Müslüman Türkler en fazla, Türk-İslam sentezine ulaşmaktaydı. Bu da ümmetçiliği geçerli kılmak demekti. Birinci Dünya Savaşı sonunda Osmanlı’nın çöküşü, Osmanlıcılık ve Ümmetçilik sentezine dayanan Osmanlı bütününün tümden parçalanması sonucunu yarattı. Böylece Müslüman cemaatler de uluslaşma ve ayrı devlet kurma arayışına girdiler. Osmanlı birleştirici öğesinin bunca silindiği bir ortamda, Anadolu insanının da bir daha gerçekleşmesi olanağı bulunmayan Osmanlılık hayal yerine Türk ulusçuluğu ilkesi çerçevesinde birleştirilmesi doğal bir zorunluluk olarak ortaya çıktı.
Yeni Türkiye’ye oluşturan Anadolu Savaşı’nın Türk ulusçuluğu çerçevesinde oluşması Osmanlıcılığın yadsınmasıyla olduğu gibi, İslamcılık anlayışıyla da çelişti. Bütünleşmeyi ümmet olmakta arayan İslamcılık, milliyetçilik akımlarını, ümmet anlayışına ve buna dayanacağı umulan İslam birliğine yönelik bölücü ve yıkıcı bir unsur olarak nitelendiriyordu.